Tagarchief: Tuberculose

Nooit meer een pandemie: alles-in-één test voor alle infectieziekten

10 maart 2021

Het project Nooit meer een pandemie wordt voor 11 miljoen euro gefinancierd door het Droomfonds van de Nationale Postcode Loterij. “Hiermee kunnen we nieuwe en bestaande ziektes vaststellen en de verspreiding en de vreselijke gevolgen voorkomen”, aldus Mustapha Gidado, directeur van het Tuberculosefonds.

Een vaccin kan een infectieziekte helemaal verbannen, maar de ontwikkeling daarvan kost tijd en succes is niet gegarandeerd. Voor COVID-19 ging de vaccin-ontwikkeling uitzonderlijk snel. Inmiddels zijn echter wel ruim 2 miljoen mensen aan COVID-19 overleden en de teller loopt op.

De dreiging is ook nog niet uit de lucht: de kans bestaat dat er een mutatie optreedt waardoor de huidige vaccins niet meer werken. Ook kan er weer een nieuwe infectieziekte opduiken. Voor een aantal andere belangrijke infectieziektes, zoals tuberculose (TBC) en hiv, zijn er bovendien nog geen effectieve vaccins. Een snelle diagnose, effectief ingrijpen door de overheid en de juiste behandeling zijn cruciaal om deze dreigingen in te dammen en levens te redden.

Gidado: “Om te voorkomen dat een ziekte zich ooit nog zo wijd verspreid, kan een alles-in-één test het verschil maken. Het is onze droom om ervoor te zorgen dat alle mensen, overal ter wereld toegang krijgen tot zo’n test. Dankzij de deelnemers aan de Postcode Loterij kunnen we levens redden en een pandemie in de toekomst voorkomen.”

Alles-in-één test

Het draagbare apparaatje – de MinION – werkt op basis van DNA-sequencing. Het heeft het formaat van een mueslibar en is als het ware een mini-laboratorium dat zelfs in afgelegen gezondheidscentra kan worden gebruikt. Het maakt gebruik van een internationale database om ziektes te kunnen herkennen. Nieuwe infectieziektes en nieuwe mutaties worden ook direct ontdekt.

Op dit moment wordt deze technologie nergens op patiëntniveau gebruikt. Het Tuberculosefonds wil daar verandering in brengen. Binnen vijf jaar moet het de internationale standaard zijn om bij infectieziekten direct een precieze diagnose te stellen, inclusief eventuele resistenties Zo kunnen vroegtijdig maatregelen worden genomen om te voorkomen dat een nieuwe ziekte uitgroeit tot een pandemie.

Tuberculose en andere infectieziektes

Naast het voorkomen van een nieuwe pandemie , is de alles-in-één test volgens het Tuberculosefonds een ware gamechanger voor het opsporen van resistenties bij reeds bestaande infectieziektes zoals tuberculose. Dit is momenteel na COVID-19 de meest dodelijke infectieziekte, met jaarlijks 1,4 miljoen sterfgevallen. Aan antimicrobiële resistentie (AMR) sterven elk jaar 1 miljoen mensen, waarvan een kwart aan resistente TBC. Veel van deze sterfgevallen hadden voorkomen kunnen worden. TBC en veel andere ziektes zijn goed te behandelen, als tijdig de juiste diagnose wordt gesteld.

Vooral in ontwikkelingslanden ontbreekt het nu vaak aan mogelijkheden om mensen snel te testen, te behandelen en verdere besmettingen te voorkomen. Het vaststellen van resistenties duurt vaak lang en voor vrijwel elke ziekte is een aparte test nodig. Dit is tijdrovend en niet alle testen worden door artsen aangevraagd. De symptomen zijn bijvoorbeeld niet duidelijk, de testen zijn niet voorhanden of ze moeten in verschillende laboratoria worden gedaan. Mensen blijven daardoor vaak onbehandeld en besmettelijk. In het ergste geval komen mensen te overlijden.

Om ervoor te zorgen dat de alles-in-één test in ontwikkelingslanden en alle andere landen ter wereld beschikbaar komt, bouwt het Tuberculosefonds op haar jarenlange ervaring in de TBC-bestrijding. De organisatie richt zich daarin onder meer op het introduceren, implementeren en opschalen van nieuwe testmethodes en medicijnen. ‘Nooit meer een pandemie’ gaat in 2021 van start in Nederland, Tanzania, Kirgizië en Vietnam.

Dorine Manson, managing director Nationale Postcode Loterij: “Met de komst van deze test die vroegdiagnostiek laagdrempelig maakt, wordt het leven van miljoenen mensen wereldwijd verbeterd. Ziektes kunnen eerder en nauwkeuriger worden gediagnosticeerd, waardoor eerder en effectiever behandeld kan worden. De gezondheidsstandaard wordt hierdoor wereldwijd hoger. We zijn trots dat we dankzij de deelnemers van de Postcode Loterij dit baanbrekende initiatief voor een betere wereld mogelijk maken.”

Het verhaal van Abdurahim: onnodig lang ziek door de verkeerde diagnose

Abdurahim uit Kirgizië was twee jaar oud, toen hij ineens stopte met lopen en alleen nog maar kon liggen. Zijn bezorgde ouders kregen te horen dat hij waarschijnlijk reuma had. Daarna stelden andere artsen een ontwricht dijbeen vast en daarom kreeg hij een metalen brace, die hij acht maanden droeg. Zijn gezondheid werd almaar slechter en er verscheen een pijnlijke bult op zijn lichaam. Pas toen de inhoud van de bult werd geanalyseerd, bleek dat Abdurahim een zeldzame, multiresistente vorm van tuberculose had. Met de juiste diagnose gevolgd door de juiste medicijnen en behandeling, was Abdurahim na twee jaar eindelijk genezen en kon hij weer lopen en spelen.

Tuberculose is vaak heel moeilijk vast te stellen bij (jonge) kinderen. De alles-in-één test kan dit jarenlange leed voor andere kinderen en hun families voorkomen.

Oekraïense TBC-patiënten eerste ter wereld op nieuw, baanbrekend behandelregime

Lees het gehele artikel

23 november 2020

Oekraïne is het eerste land ter wereld waar tuberculosepatiënten de baanbrekende, nieuwe BPaL-behandeling krijgen. Deze behandeling met drie medicijnen is bedoeld voor patiënten met extensief resistente tuberculose (XDR-TBC) en zal naar verwachting een hoger genezingspercentage hebben dan eerdere behandelingen, waarbij pijnlijke dagelijkse injecties overbodig worden. TBC is momenteel de derde doodsoorzaak in Oekraïne onder overdraagbare ziekten, maternale ziekten, neonatale ziekten en voedingsziekten.

De BPaL-behandeling is ontwikkeld door de non-profit TB Alliance (met steun van onder andere de Nederlandse overheid) en wordt in Oekraïne geïmplementeerd door de lokale NGO OATH met technische ondersteuning van het Nederlandse KNCV Tuberculosefonds. Het project ‘Evidence generation for shorter MDR / XDR-TB treatment in Ukraine’ wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met het nationale TBC-programma en het National Institute of Phthisiology and Pulmonology en gefinancierd door Stop TB Partnership’s TB REACH, dat fundamentele steun ontvangt van Global Affairs Canada.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat maar liefst 34.000 mensen in Oekraïne in 2019 TBC ontwikkelden, waarvan ongeveer 11.000 met resistente TBC, waaronder XDR-TBC, een vorm van de ziekte die buitengewoon moeilijk te genezen is.

“Oekraïne is een van de landen ter wereld die het zwaarst wordt getroffen door XDR-TBC. We zijn trots en dankbaar dat we van alle landen met veel resistente TBC, de eerste zijn die het BPaL-regimen aan onze patiënten aanbieden. Dit gaat veel levens redden”, zegt dr. Nataliia Lytvynenko, hoofdonderzoeker van het National Institute of Phthisiology and Pulmonology.

Nieuwe hoop voor mensen met resistente TBC

Wereldwijd sterven elk jaar 1,4 miljoen mensen aan TBC, ondanks het feit dat de meeste mensen kunnen worden genezen met een standaard, goedkope behandeling. De kans op genezing is echter laag bij mensen met XDR-TBC. Conventionele medicijnen werken niet en de behandeling duurt veel langer (18 – 24 maanden). Volgens de WHO is het genezingspercentage van XDR-TBC wereldwijd slechts 43 procent. Het nieuwe BPaL-regimen (6 maanden, zonder injecties) heeft echter een genezingspercentage van 90 procent laten zien in clinical trials, volgens de resultaten van fase 3-onderzoeken die zijn gepubliceerd in het New England Journal of Medicine.

Voor Oekraïners zoals de 35-jarige Hanna* (hierboven afgebeeld), die voorheen weinig hoop had om XDR-TBC te overleven, biedt dit een goede kans om te genezen. Hanna: “Ik heb twee jonge kinderen. Ik wil ze zien opgroeien en er voor ze zijn. Ze zijn bij mijn moeder terwijl ik in het ziekenhuis ben opgenomen. Ik maak me zorgen en mis ze vreselijk. Hopelijk herstel ik dankzij deze nieuwe behandeling snel en ben ik snel weer bij mijn kinderen en familie.”

Verdere uitrol en opschaling van BPaL

Het BPaL-regimen (bestaande uit de medicijnen pretomanid, bedaquiline en linezolid) is ontwikkeld door TB Alliance en is goedgekeurd door de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA), European Medicines Agency (EMA) , Drug Controller General of India en aanbevolen door de WHO. Oekraïne is het eerste land waar patiënten kunnen starten onder “operationele onderzoeksvoorwaarden”. De veiligheid en effectiviteit van BPaL worden gecontroleerd. Op deze manier draagt het bij aan het vergroten van wetenschappelijk bewijs voor nieuwe kortere behandelmethoden.

“Het is ontzettend belangrijk om deze behandeling bij de patiënten te krijgen. Oekraïne heeft uitstekend werk verricht door BPaL beschikbaar te maken voor degenen die het nodig hebben,” zegt Agnes Gebhard, technisch directeur van KNCV Tuberculosefonds. “We ondersteunen wereldwijd meerdere landen bij het implementeren van deze behandeling. Daar starten ze binnenkort ook met de eerste patiënten. Maar veel meer landen moeten dit voorbeeld volgen. Alle XDR-TBC-patiënten wereldwijd en anderen die baat kunnen hebben bij deze behandeling, verdienen toegang tot dit levensreddende en kortere regimen. “

In Tadzjikistan bereidt het Tuberculosefonds ook de implementatie van BPaL voor, gefinancierd door het TB REACH-initiatief van Stop TB Partnership. In Kirgizië, Oekraïne, Oezbekistan, Myanmar, Vietnam, de Filippijnen en Indonesië zal het LIFT-TB-project (gefinancierd door KOICA en TB Alliance en uitgevoerd in samenwerking met ITRC en het Tuberculosefonds) BPaL ook toegankelijk maken voor patiënten. In Nigeria doet het Tuberculosefonds dit met steun van de Nederlandse Dr. C. de Langen Stichting voor Mondiale Tuberculosebestrijding.

“Dit is een goed voorbeeld van hoe Stop TB Partnership landen en partners ondersteunt die echt willen aandringen op nieuwe tools en innovaties. Stop TB’s Global Drug Facility leverde de medicijnen en TB REACH zorgde voor de financiering, zodat we meer bewijs kunnen krijgen om het behandelingssucces te verbeteren en de kosten en de duur van de behandeling te verminderen”, aldus Dr. Jacob Creswell, Head, Innovation and Grants Team, Stop TB Partnership.

Oproep tot bewustwording van AMR

Lees het gehele artikel

21 juni 2019

KNCV Tuberculosefonds is een van de maatschappelijke organisaties die vandaag de oproep ondertekent voor het vergroten van de bewustwording over antimicrobiële resistentie (AMR) in Nederland. Kitty van Weezenbeek, directeur van KNCV Tuberculosefonds, maakte dat bekend tijdens het side event van de ministeriële AMR-conferentie in Artis Micropia. Van Weezenbeek: “Resistente TBC en andere vormen van medicijnresistentie veroorzaken een humanitaire en economische ramp. Het is tijd om het tij te keren. Iedereen moet hieraan een bijdrage leveren.”

Micro-organismen (bacteriën, schimmels en virussen) ontwikkelen resistentie onder druk van het gebruik van antimicrobiële middelen. Onjuist gebruik versnelt dat proces. Dat geldt voor mensen, dieren en in de leefomgeving. Door toenemende mobiliteit van mensen, dieren en voedsel (én daarmee van micro-organismen) neemt de verspreiding van resistentie toe.

Publieke bewustwording en een sterkere verbinding tussen wetenschap, beleid en maatschappij, nationaal en internationaal, zijn noodzakelijk om meer vat te krijgen op AMR, zo onderstrepen de initiatiefnemers in de Oproep tot bewustwording van AMR (klik voor complete document). Van verstandig omgaan met antibiotica en antibioticaresten tot voedselkeuzes. Iedere burger is verantwoordelijk: iedereen kan actief bijdragen aan het voorkomen van de ontwikkeling en de verspreiding van resistentie.

Naast KNCV Tuberculosefonds wordt de oproep ondertekend door Artis Micropia, Amsterdam Institute for Global Health & Development, Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde, Nederlandse Vereniging voor Medische Microbiologie, Soa Aids Nederland, Stichting Werkgroep Antibioticabeleid, Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht, Wageningen Bioveterinary Research en ZonMw.

Op de ministeriële conferentie in Noordwijk onderstreepten ook minister Bruno Bruins (VWS) en Prinses Margriet – beschermvrouwe van KNCV Tuberculosefonds – het belang van maatschappelijke betrokkenheid rond AMR. Meer informatie over deze conferentie is hier te vinden.

Lichte stijging TBC-patiënten in Nederland in 2018

Lees het gehele artikel

19 maart 2019

Het aantal tuberculosepatiënten in Nederland is in 2018 licht gestegen. Afgelopen jaar werd bij 806 mensen tuberculose (TBC) geconstateerd, een stijging van 3 procent ten opzichte van 2017 (784 patiënten). Dit blijkt uit de kerncijfers die het RIVM vandaag bekendmaakt, daags voor de internationale Wereld Stop Tuberculose Dag (24 maart).

TBC is nog altijd de meest dodelijke infectieziekte ter wereld, met 1,6 miljoen sterfgevallen per jaar. In Nederland is de ziekte onder controle. “Het aantal TBC-patiënten in Nederland schommelt al een aantal jaar rond de 800 mensen. Onder in Nederland geboren inwoners neemt het aantal patiënten wel gestaag af. We hebben hier met de GGD’en een goed werkend systeem van TBC-opsporing en -behandeling”, aldus Connie Erkens, coördinator Team Nederland & Eliminatie van KNCV Tuberculosefonds. “Maar mensen migreren en reizen de wereld over. Tuberculose en antibioticaresistentie blijven een mondiale bedreiging waarop we ook in Nederland alert moeten blijven.”

Driekwart van de Nederlandse TBC-patiënten komt uit landen waar tuberculose veel voorkomt. De GGD’en hebben de risicogroepen goed in beeld. Bij 1.375 personen is in 2018 een latente tuberculose-infectie gemeld. Dat betekent dat je wel besmet bent met de TBC-bacterie maar er niet ziek van bent. Door preventieve behandeling kan voorkomen worden dat deze mensen TBC ontwikkelen en anderen kunnen besmetten. De behandeling van (latente) TBC bestaat uit een combinatie van verschillende antibiotica.

Europese TBC-cijfers
De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en het Europees Centrum voor ziektebestrijding en -preventie (ECDC) maken vandaag de TBC-cijfers van 2017 bekend: in de Europese regio werd bij 275.000 mensen TBC vastgesteld. In de periode 2013-2017 betekent dat een afname van gemiddeld 4,7 procent per jaar. Desondanks vormt TBC een enorme uitdaging voor de volksgezondheid in de regio. In dit tempo voorzien de WHO en ECDC dat het internationale Social Development Goal (SDG) om TBC in 2030 een halt toe te roepen, niet wordt gehaald. Daarvoor is een daling nodig van minstens 10 procent.

Om deze doelstelling wel te halen, pleiten de belangenorganisaties voor een effectievere benadering vanuit verschillende gezondheidssectoren en voor een mensgerichte aanpak. Het lijden en de dreiging die multiresistente (MDR) en extensief resistente (XDR) TBC veroorzaken, kunnen daardoor onder meer worden ingeperkt.

KNCV Tuberculosefonds heeft het effect van een dergelijke aanpak recent bewezen in onder meer Kirgizië. Het door USAID gefinancierde en door KNCV geleide Challenge TB project implementeerde daar verkorte behandelmethoden en nieuwe medicijnen. De eerste resultaten zijn indrukwekkend. Waar in de Europese regio slechts 45 procent van de MDR-TBC-patiënten succesvol werd behandeld, genas in Kirgizië 79 procent van de patiënten. Ook voor XDR-TBC werden zeer goede resultaten gehaald. Meer over deze resultaten is hier te lezen.